Algemene Beschouwingen op de begroting 2019-2022

Vanavond zijn in de Apeldoornse gemeenteraad de algemene beschouwingen op de Meerjaren Programma Begroting (MPB) 2019-2022. Hieronder de bijdrage die fractievoorzitter Ben Bloem daarop leverde.

Voorzitter,

vanavond ligt dan voor ons de eerste begroting van deze nieuwe bestuursperiode. Na ‘De kracht van Apeldoorn, met bomen als skyline” - waarmee zowel ambitie (skyline) als Apeldoorns realisme wordt verwoord (niet hoger dan de Veluwse bomen), “Nu en later, continuïteit en vernieuwing”. Een mooie brug tussen verleden, heden en de toekomst die voor ons ligt. Een eerste begroting waarbij plussen en minnen moeten worden opgeteld, prognoses voor de toekomst (let op, géén garanties!) worden gegeven, en een eerste balans wordt opgemaakt.

Ik ga vanavond een aantal thema’s met u langs.

Veiligheid

Op het gebied van veiligheid geeft het college aan extra in te willen zetten op de bestrijding van ondermijning. En navraag van onze fractie leerde dat de focus vooral zal gaan naar zaken waarbij sprake is van misbruik van kwetsbare personen in onze samenleving. Te denken valt aan zorgfraude en mensenhandel, zoals illegale prostitutie en arbeidsuitbuiting.

Daar zijn wij het roerend mee eens. De overheid is bij uitstek de partij om deze kwetsbaarsten in de samenleving in bescherming te nemen en voor hen op te komen. De armen, de wezen, de weduwen en mensen op de vlucht. Als ChristenUnie hebben wij ons dan ook al jaren ingezet voor bestrijding van mensenhandel en uitbuiting van kwetsbare mensen, ook in Apeldoorn. We hebben ons hard gemaakt voor de opvang van vluchtelingen en zijn blij dat het uitstapprogramma voor prostituees al jarenlang succesvol gecontinueerd wordt, zodanig dat het zich leent voor verdere uitbreiding.

Wel moet ons van het hart dat de communicatie écht beter kan. Het lijkt ons niet de bedoeling dat met berichten over bijvoorbeeld kapsalons, de hele beroepsgroep over één kam geschoren wordt doordat er misschien een paar (of meerdere) rotte appels tussen zitten. Je kunt niet én de MKB-vriendelijkste stad willen zijn, én hardwerkende Apeldoornse ondernemers verdacht maken, waarbij zij vragen krijgen en aan hun klanten moeten uitleggen waarom zij wél eerlijke zaken doen.

Tot slot (over veiligheid) willen wij in dit kader wel onze zorgen over loverboyproblematiek en de landelijke toename van sexting onder de aandacht blijven brengen. Wij hopen van harte dat dit college hierop inzet, om onze Apeldoornse jeugd tegen de verschrikkelijk gevolgen hiervan te blijven beschermen. [Wij zullen hierover geen motie indienen, omdat het in onze ogen zo evident is dat dit prioriteit moet krijgen, dat we er op vertrouwen dat het college het op dit punt volledig met ons eens is]. 

Duurzaamheid

Positief zijn ook de ambities op het gebied van klimaat, met het vasthouden aan het scenario ‘versnelling plus’, het verder terugdringen van de afvalstromen en de inzet op gasloos. Maar wij willen hier wel graag onderstrepen dat duurzaamheidsinvesteringen helaas niet voor iedereen zijn weggelegd, en de nadruk op duurzaamheid de nieuwe kloof tussen arm en rijk dreigt te vergroten. De mensen mét geld kunnen investeren, en verdienen dat op termijn terug op hun energielasten. De mensen zonder geld kunnen dat niet, blijven dus met hogere energielasten zitten, en dreigen op termijn ook nog eens ‘bestraft’ te worden via belastingmaatregelen bedoelt om duurzaamheidsmaatregelen te stimuleren. Wij zullen daarom dan ook samen met de SP en de PvdA een motie indienen die oproept de sociale impact van onze duurzaamheidsambities scherp in de gaten te houden en er alles aan te doen om de energietransitie voor iedereen haalbaar te houden. [Dus óók inwoners met een lager inkomen!]

Sociaal domein

In het sociaal domein wil het college de samenwerking tussen ketenpartners in o.a. de jeugdhulp en veilig thuis versterken en faciliteren, extra inzetten op uitbreiding van steun- en pleeggezinnen en gezinshuizen, en de rijksvergoeding voor armoedebestrijding en schuldhulpverlening uitgeven waar het voor bedoeld is en het niet besteden aan de spreekwoordelijke lantaarnpalen. [Dat is mooi, maar het College geeft zelf aan dat het niet hoeft, en daarmee is het dus niet gezegd dat het zo blijft.] 

Apeldoorn is een sociale stad. Dat zijn we altijd geweest, en dat willen we blijven. Met of zonder hek om het sociaal domein, met of zonder een aparte sociale reserve. Wij zullen dan ook een motie indienen die dit onderstreept. Door onze financiële prioriteiten te leggen waar ze horen: bij de primaire voorzieningen voor Apeldoornse inwoners.

Wat zijn dan die primaire voorzieningen? Zijn dat instellingen? Of gebouwen? Ten diepste willen wij dat de inwoners van onze gemeente de hulp en ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Het adagium “wij subsidiëren taken” geldt wat ons betreft nog steeds. Het is dan ook denkbaar dat een instelling omvalt. We hebben het onlangs nog meegemaakt met ziekenhuizen, maar het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat de motie van onze collega’s om Real-X extra middelen te geven het niet haalt. Als dat zou gebeuren, zijn wij van mening dat de jongeren die nu gebruik maken van deze mooie voorziening daar niet de dupe van mogen zijn. Wij zullen in dat geval dan ook een motie indienen om zo snel mogelijk een nieuwe partij - en misschien wel een nieuwe locatie - te vinden die deze jongeren een passend alternatief kan bieden. 

Tot slot (over dit onderwerp). Het zal u niet ontgaan zijn, staatssecretaris Blokhuis - jullie allen welbekend - hoopt binnenkort een Nationaal Preventieakkoord te ondertekenen, om gezamenlijk de risico’s van o.a. alcohol, overgewicht en roken aan te pakken. We mochten onlangs vernemen uit de kadernota Gezondheid wat de ambitie van het college is:

“Onze ambitie is natuurlijk dat voor de hele bevolking geldt: we roken niet meer, zijn mooi op gewicht, bewegen genoeg, drinken met mate en zijn gezond”, en “we gaan clubs attenderen op alle aspecten van roken en sport”. 

Wat zou het mooi zijn als ook dit college [als u toch bezig bent met de samenwerking tussen ketenpartners] één of meerdere lokale preventieakkoorden zou sluiten, waarbij wij en Apeldoornse partners gezamenlijk opkomen voor het welzijn en de gezondheid van onze Apeldoornse inwoners.

U heeft het over de jeugdhulp en veilig thuis, maar waarom zouden we dat niet breder trekken? Ik denk aan vergaande samenwerkingsverbanden op het gebied van sporten, beweging en voeding. Wij zullen in ieder geval een motie indienen om ook in Apeldoorn de nieuwe generatie zoveel mogelijk rookvrij te laten opgroeien. En misschien moeten we dan ook in het nieuwe Huis van de Stad meteen het goede voorbeeld geven, door het hele gebouw rookvrij te laten maken.

Maar ik denk ook aan armoede, bijvoorbeeld onder kinderen, het college krijgt daar ook extra middelen voor. En aan ouderenzorg bijvoorbeeld. [Zo is Apeldoorn sinds september 2017 een dementievriendelijk gemeente. Hoe staat het daarmee? En kunnen we dat verder concretiseren? En mogelijk uitbreiden?]

Maar laten we daarbij ook verder kijken dan onze eigen neus lang is. Want deze thema’s raken ons allemaal. Niet alleen de burgerlijke gemeente én de instellingen, maar ook de prachtige ondernemers van deze stad en de grote werkgevers. En dan die duizenden vrijwilligers. Zij verzetten onnoemelijk veel werk en mogen daar best iets voor terugkrijgen. U kunt in dat kader een motie tegemoet zien over het mantelzorgcompliment. Als ChristenUnie zien wij mooie resultaten doordat dit kleine bedankje vorig jaar is verhoogd naar een mooi symbolisch bedrag van €100, als blijk van de waardering die wij als gemeente hebben voor het onbetaalbare werk wat ze doen. Wij zouden het een heel verkeerd signaal vinden als deze verhoging zou worden teruggedraaid.

Inclusie

Voorzitter, het college trekt in totaal zo’n 17 miljoen [MPB p.26] uit voor het zogenaamde ‘topthema’ inclusie. Daar zijn wij blij om, een sociale stad staat namelijk synoniem aan een inclusieve stad. We zagen onlangs ook mooie beelden langskomen van de Stichting vol Levenslust om o.a. Apeldoornse winkels rolstoeltoegankelijk te maken. Als het aan de ChristenUnie ligt zetten we ook als gemeente serieuze stappen in die richting. U kunt daarom een voorstel van ons verwachten om de gehandicaptenparkeerkaart in Apeldoorn gratis te verstrekken aan mensen die daar recht op hebben. [Gehandicapten worden al voldoende beperkt in hun mobiliteit en toegankelijkheid tot de binnenstad. Gratis parkeren is mooi, maar de parkeerkaart zelf kosten handen vol geld, bij mensen die al zo vaak te maken hebben met hoge kosten vanwege hun handicap.] 

Jeugdzorg

Op het gebied van jeugdzorg kondigt het college aan het ‘been bij te trekken’ als het gaat om de tekorten. Een verstandig besluit als het gaat om technisch goed begroten. Maar het voordeel van tekorten in het verleden was dat daarmee de té grote bezuinigingen uit Den Haag wel zichtbaar werden. Zo bezien trokken we het been altijd bij, maar dan achteraf. Het is techniek en onderaan de streep financieel beter om een tekort dat je ziet aankomen ook als zodanig te begroten [realistisch begroten], maar we willen de wethouder wel graag op het hart blijven drukken om behalve een plan van aanpak om de uitgave ‘in control te krijgen’ (en te houden) óók de verschillen tussen de rijksbijdragen in het sociaal domein, met name in de jeugdzorg, én de daadwerkelijke kosten die wij er voor moeten maken, zichtbaar te houden en de raad daarover regelmatig te informeren [conform de reguliere planning en control cyclus]. Áls wij dan het been bijtrekken, willen wij wel graag in de gaten blijven houden ‘hoe groot’ dat been dan is.

Onderwijs

Op het gebied van onderwijs wil dit college 1 à 2 miljoen, gedurende 5 à 10 jaar [dat wordt niet helemaal duidelijk], uittrekken om in totaal een investeringspotje van een miljoen of 10 op te bouwen, om misschien ooit HBO of Universitair onderwijs naar Apeldoorn te halen.

[“de geschatte kosten voor de gemeente kunnen in de komende 5 tot 10 jaar oplopen naar een bedrag van circa € 10 miljoen. Dat is een ruwe schatting. Het is nog te vroeg om daar uitspraken over te doen maar het is wel een bedrag waar we rekening mee moeten houden”. (MPB p.125)]

Dat is serieus geld. En waar het naartoe gaat klinkt nog niet heel concreet. In de beantwoordingen van onze vragen hierover lezen we dat er: “verkennende gesprekken zijn met Saxion en Universiteit Twente. Er ligt echter nog geen product of begroting. En we weten ook niet wat de uitkomst van deze gesprekken gaat worden.”

Nog even los van de vraag of wij moeten meedoen aan het praten over “hoger” en “lager” onderwijs en mee moeten doen in de nadruk op kennis, in plaats van maken en doen. Waarom zouden we niet “gewoon” [#gewooninapeldoorn] de beste MBO-stad van Nederland willen worden? De plek waar je nog een vak kunt leren en men nog weet wat een ambacht is. We komen vakmensen tekort. Of in de woorden van cabaratier Pieter Derks: “Straks hebben we 2 miljoen communicatiewetenschappers maar niemand die een kraan kan repareren!”.

Netjes metselen is héél cool en als we zo doorgaan eindigen we met hele grote hersens en twee kleine hulpeloze handjes.

In 1826 schreef een leerling bij het verlaten van School nr. 2 aan de Mariastraat al: “Meester het is tans de laatste dag dat ik op school verkeren mag. Het was nuttig onderwijs van u te leren, maar de werkzaamheden roepen mij”. [Misschien moeten we daarover als Apeldoornse politiek toch nog eens verder van gedachten wisselen]. 

Als wij de tekst in de MPB lezen geeft het college hier zelf al de ruimte om de opbouw van dit potje - waarvan dus nog niet zeker is of het nodig zal zijn - over een twee keer zo lange periode uit te smeren. Dus niet 2 miljoen per jaar, over 5 jaar, zoals voor het komende jaar al wordt voorgesteld, maar 1 miljoen over 10 jaar is ook prima. 

[Ik neem overigens gemakshalve aan dat - mocht uw raad inderdaad dit college standpunt inderdaad steunen - wij over de voortgang van deze plannen regelmatig zullen worden bijgepraat. Maar heeft het college zelf intussen ook al ideeën wat het met al die miljoenen wil gaan doen mochten de gesprekken met Saxion en de Universiteit Twente tóch niet tot de gewenste uitkomst leiden?]

Wij zien hier in elk geval de nodige ruimte om financiële dekking te zoeken voor de nodige moties en amendementen van volgende week.

Financiën 

Voorzitter, 

Met al die miljoenen kom ik op het kopje Financiën. Daar gaat het tenslotte in een begroting om.

Het college kiest er voor het financieel herstel níet te versnellen. Als ChristenUnie begrijpen wij dat - nu Apeldoorn goed op weg is en er wat meer financiële ruimte komt - er na jaren de broekriem aantrekken ook behoefte is aan nieuwe impulsen. Maar willen toch ook meegeven dat het niet verboden is om eerder het herstel te bereiken. 

Zowel bovengenoemde plannen voor het Hoger Onderwijs, waarbij miljoenen mogelijk vrijvallen als de plannen toch niet doorgaan, of andere toekomstige meevallers, hoeven wat ons betreft echt niet meteen weer te worden uitgegeven.

Ja, we zijn goed op weg met het financieel herstel. En ja, er is ruimte om weer te investeren. Maar zolang we er nog niet zijn zitten we dus eigenlijk nog steeds in de risicozone. En zoals u weet, resultaten uit het verleden (én prognoses voor de toekomst) bieden nog geen garantie voor de toekomst. [De waarde van deze belegging kan fluctueren. Loop geen onnodig risico. Lees het essentiële informatiedocument.]

Burgerparticipatie

Voorzitter, ik ben bij mijn laatste punt. Dit college maakt ook werk van burgerparticipatie. Dat is mooi, maar wij vinden het nog wel erg vaag allemaal.

Ik citeer even uit de beantwoording van de technische vragen:

Graag willen wij in deze bestuursperiode komen tot een wijze van omgang met burger- en overheidsparticipatie die past bij Apeldoorn en bij de huidige tijd. Dit doen wij door een participatief proces. Een klankbordgroep van vertegenwoordigers uit de samenleving, zou daarin [??] een goede rol kunnen vervullen. Het is te vroeg om iets over de invulling van een dergelijke groep te kunnen zeggen. Evenmin kunnen we harde uitspraken doen over het moment van een voorstel ten aanzien van het aanpassen van de verordening voor Dorps- en Wijkraden. Ook dat doen wij namelijk graag in overleg met de samenleving, inclusief de Dorps- en Wijkraden.  

Voorzitter, het zijn mooie wollige, maar vooralsnog nietszeggende woorden. De intentie klinkt goed, maar het mag wat ons betreft toch echt wel iets concreter. Zelf komen wij in elk geval met een concreet voorstel op het gebied van openbare kunst, waarbij wij het college vragen inwoners meer te betrekken bij de kunst die in hun straten en wijken komt. De openbare ruimte is tenslotte van ons allemaal.

Slot

Voorzitter tot slot,

tijd om van deze begroting de balans op te maken. Onderaan de streep ziet de ChristenUnie veel goede impulsen. Met hier en daar wel een aantal serieuze kanttekeningen. Of onze kanttekeningen in de zijlijn blijven óf daadwerkelijk leiden tot andere keuzes, daarvoor zullen we volgende week moeten afwachten.

Maar wij zien hoe dan ook uit naar een goed debat en waardevol debat, over de belangrijke dingen voor onze stad, en zaken die al onze inwoners raken. Wij wensen uw raad en uw college daarbij van harte Gods wijsheid en zegen toe.