Van een gedeelde morele wet naar gedeelde waarden
Bij de Algemene beschouwingen van 2024 heeft fractievoorzitter Jarin van der Zande een inbreng gegeven met als kern: Toon eigenaarschap over je eigen handelen, focus en durf keuzes te maken, zet gemeenschappen en talenten centraal.
Voorzitter,
De voormalige Britse opperrabbijn Jonathan Sachs, hij was ook lid van het Hogerhuis, was een van de grote denkers van onze tijd. Zijn ideeën over de inrichting van een hoopvolle en rechtvaardige samenleving hebben heel wat politiek leiders over de wereld, en ook mijzelf, geïnspireerd. Tijdens een debat in het Hogerhuis, midden in tijden van de financiële crisis en verandering voor het Britse volk sprak hij:
“Wanneer mensen in een samenleving een sterke morele wet delen, bestaat er meer vertrouwen en solidariteit: Mensen worden actieve burgers, ze helpen anderen, er blijven minder mensen eenzaam en alleen achter, de succesvolle mensen delen hun zegeningen met de mensen die het minder hebben, er is een besef van collectieve trots en een gezamenlijk streven dat onze beste eigenschappen in stelling brengt en aan het werk zet”.
Voorzitter, in Apeldoorn staan we nu voor onze eigen lokale crisis en verandering: Een begrotingstekort van 6 tot 25 miljoen in de komende 4 jaar. Het zijn cijfers met een niet te onderschatten impact op het dagelijks leven van maatschappelijke organisaties, verenigingen en gemeenschappen.
Wij hebben in onze gesprekken op de markt, in de raadzaal en tijdens vele werkbezoeken de onrust en onzekerheid gevoeld bij onze inwoners. Hoe bouwen we ondanks deze crisis wel weer naar een actieve samenleving met vertrouwen en solidariteit tussen inwoners en overheid? Welke morele wet, zoals Jonathan Sacks dat benoemde, moet geschapen worden? Voor de ChristenUnie zijn dat 3 niet-onderhandelbare waarden:
- Toon eigenaarschap over je eigen handelen.
- Focus en durf keuzes te maken.
- Zet gemeenschappen en talenten centraal.
De eerste waarde: Toon eigenschap over je eigen handelen
Voorzitter, de grote bezuinigingsopgave waar we voor staan komt mede voort uit grote geopolitieke ontwikkelingen en landelijk beleid, zaken waar we weinig tot geen invloed op hebben. Zaken waar we wel invloed hebben worden in het financieel perspectief soms ten onrechte aangeduid als onoverkomelijk.
De keuzes voor het veiligheidscentrum, met de voorwaarden die o.a. door ons gesteld zijn m.b.t de onderhuur maken dit geen onontkoombaar beleid. We worden overvallen met de extra formatie voor brandveilig gebruik, altijd een taak van de veiligheidsregio geweest en dit hadden we eerder moeten zien aankomen.
Het lijkt erop alsof de opbrengt van NvO gebuikt wordt voor de, in de ogen van het college, onoverkomelijke maatregelen, en dat is nooit de insteek geweest van de Raad.
We roepen het college op in de zomer niet alleen goed te kijken naar de formatie, maar ook scherp en eerlijk te zijn over de vraag: Wat moeten we echt, of wat willen we alleen?
De tweede waarde: Focus en durf keuzes te maken.
Bij de voorjaarsnota van 2023 diende de ChristenUnie de motie ‘Grip op realisatie en uitvoeringskracht’ in. De oprechte zorg achter deze motie was de constatering dat we onszelf te vaak voorbijlopen. De ambtelijke dienst staat onder druk. We hebben (soms letterlijk) torenhoge ambities met onze gemeente, maar zien ook dat de het basisniveau van zorg voor jongeren en ouderen toeneemt en onder druk komt te staan.
We willen met elkaar een gemeente van brede welvaart zijn, maar gunnen onszelf de tijd niet om gedegen te kijken naar de maatschappelijke effecten van het NvO proces (voor nu en later).
De midterm review is een lijst geworden van actiepunten voorzien van een vinkje, rondje of kruisje. En van vele zogenaamd ‘afgeronde’ actiepunten, constateren we fractie alleen dat het ergens in een actieplan of nota is beland, maar nog niet tot duurzaam resultaat heeft geleid. Denk aan de inzet op verslavingszorg, zorgregisseurs voor jongeren, waardering van vrijwilligers en het bouwen van voldoende betaalbare en toegankelijke woningen.
Wat we nodig hebben in Apeldoorn: Is dat we gaan realiseren wat we beloven, geen woorden maar daden. Het is beter om 10 ambities daadwerkelijk tot een goed einde te brengen, dan 20 ambities met halve kracht aan te vliegen.
De derde waarde: Zet gemeenschappen en talenten centraal.
Voorzitter, de positieve opbrengst aan het NvO traject, is dat we met elkaar weer opnieuw zijn gaan nadenken over de vraag: Wat vinden we nu echt belangrijk voor Apeldoorn? De ChristenUnie fractie gelooft in een gemeente met sterke sociale verbanden, waar gemeenschappen bloeien, waar mensen hun talent kunnen ontplooien en inzetten voor anderen om hen heen.
Dat kan en hoeft de overheid niet alleen te realiseren, daar zijn verenigingen, kerken en scholen veel beter in dan wij. Maar dan moeten we hen wel de ruimte geven om dat te doen, en er zijn te veel voorstellen in het NvO scenario die hier afbreuk aan doen. Onze fractie denkt dan aan het korten op de informele zorg, de subsidies en waardering voor vrijwilligers en mantelzorgers en de zo verschrikkelijk belangrijke maatschappelijke stage. Op dit onderwerp zullen we amendementen indienen.
Ook op het thema inclusie en participatie willen we niet bezuinigingen op ons sociaal kapitaal. Het vragen van leges voor medisch advies druist rechtstreeks in tegen onze visie op inclusie. Zelfstandig reizen naar school, of de begeleiding van mensen binnen de participatiewet zijn essentiële voorwaarden om inwoners onderdeel te laten zijn van onze samenleving. Hierop willen we niets bezuinigen en komen we tijdens de inhoudelijke behandeling met voorstellen.
Voorzitter, bij de ChristenUnie weten we dat wetten en regels kunnen worden samengevat in een bondige levensvisie, zoals Jezus dat ook deed bij de tien geboden: Heb uw God lief met heel uw hart, ziel en verstand, en heb de mensen om je heen lief zoals je ook jezelf liefhebt.
De morele wet van Jonathan Sacks en de waarden die hieraan ten grondslag liggen kunnen misschien ook wel samengevat worden, en dat doe ik met de woorden van onze voormalige minister president Rutte, toen hij ons afgelopen zondag op het hart drukte: Let een beetje op elkaar.
Laten we met die houding het debat vanavond en volgende week voeren, in dienst van onze Apeldoornse inwoners.
Dankuwel.
